*του Μανώλη Χριστουδουλάκη
Το περιστατικό της προηγούμενης εβδομάδας στην Άγκυρα, κατά την συνάντηση των Ευρωπαίων επικεφαλής, της Προέδρου της Κομισιόν Ursula von der Leyen και του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Charles Michel με τον Τούρκο Πρόεδρο Erdogan, θα μπορούσε να αποτελεί πανεπιστημιακό μάθημα Πολιτικής Επικοινωνίας & Διεθνών Σχέσεων, στο οποίο η ευρωπαϊκή ηγεσία βρέθηκε πολύ σοβαρά εκτεθειμένη.
Τελικά, η Ursula von der Leyen αφού διαπίστωσε ότι δεν υπήρχε πολυθρόνα για την ίδια και ο Charles Michel δεν έκανε ούτε νεύμα παραχώρησης της θέσης του, αναγκάστηκε να κάτσει σε έναν καναπέ, απέναντι από τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών Mevlut Cavusoglou, ιεραρχικά κατώτερο της. Σαστισμένη δηλαδή δέχθηκε την υποβάθμιση της.
Αν κάτι τέτοιο ήταν σκόπιμο ή όχι, εκ μέρους της τουρκικής πλευράς, να μην προβλεφθεί δηλαδή τρίτο κάθισμα, δεν μπορούμε με ασφάλεια να το γνωρίζουμε. Πάντως η Ολλανδέζα Ευρωβουλευτής Sophiein ‘tVeld σημείωσε πως δεν ήταν τυχαίο, ενώ και ο Υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Γαλλίας Clement Beaune, έκανε λόγο για «παγίδα» της Τουρκίας στην Πρόεδρο της Κομισιόν, σ’ ένα περιστατικό που ονομάστηκε “sofagate” (το σκάνδαλο της πολυθρόνας) και έχει κάνει τον C. Michel να χάσει κυριολεκτικά τον ύπνο του – σύμφωνα με δήλωση του στην Handelsblatt.
Αν λάβει επίσης κανείς υπόψη, το βεβαρημένο ιστορικό της Τουρκίας σε σχέση με τα γυναικεία δικαιώματα, μπορεί να δώσει πολλαπλά αναγνώσματα και ερμηνείες στο περιστατικό. Μόλις δύο εβδομάδες πριν, ο Τούρκος Πρόεδρος είχε αποσύρει τη χώρα του από τη διεθνή συνθήκη για την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών, γνωστή ως Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης. Ο «ανυποψίαστος» Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου δεν συνδύασε την συγκυρία αυτή, κοντινή στον χρόνο της επίσκεψης των δύο Ευρωπαίων στην τουρκική πρωτεύουσα. Η δήλωση του Ιταλού Πρωθυπουργού Mario Draghi που χαρακτήρισε τον Erdogan «δικτάτορα» δεν μπόρεσε, μέσα στην κατηγορηματικότητα της, να μετριάσει την προσβολή και το διπλωματικό ατόπημα της Τουρκίας.
Και το χειρότερο από όλα, η εικόνα της αυτουπονόμευσης των ευρωπαϊκών θεσμών. Γιατί θα μπορούσε κανείς να πει πως από την Τουρκία «το περιμέναμε». Είναι όμως δυνατόν, στο κρίσιμο σταυροδρόμι της Ευρώπης, μπροστά στις προκλήσεις της ολοκλήρωσης ή του εθνικού απομονωτισμού, με την αμφισβήτηση του ενιαίου χαρακτήρα του οικοδομήματος σε μία σειρά από μέτωπα, το μήνυμα που διαμορφώνεται από τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να είναι αυτό της – έστω και «κατά λάθος» – σιωπηλής αποδοχής της προσβολής του Σουλτάνου; Προσβολή, φυσικά, όχι προσωπική. Πολύ περισσότερο θεσμική, πολιτισμική, προσβολή στους ευρωπαϊκούς και δυτικούς θεσμούς, στη δική μας κουλτούρα της φιλελεύθερης αστικής δημοκρατίας. Δυστυχώς για ακόμα μία φορά, κατώτεροι των περιστάσεων.
Και αυτό το μήνυμα, ακριβώς, είναι που εγείρει την αμφιβολία, τον προβληματισμό για την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα της ευρωπαϊκής ηγεσίας. Εύλογα ο Ευρωπαίος πολίτης διερωτήθηκε για τον τρόπο με τον οποίο η παρούσα ηγεσία θα μπορέσει να διαχειριστεί την μετά-covid εποχή, τις οικονομικές μεταβολές και τις κοινωνικές προσαρμογές, τις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής και την αντικατάσταση των προτύπων απασχόλησης διατηρώντας αναλλοίωτο των πυρήνα των ευρωπαϊκών αξιών.
Ένα είναι σίγουρο, ότι τα επόμενα χρόνια το ευρωπαϊκό οικοδόμημα θα πρέπει να έχει αυξημένα αντανακλαστικά και συγκροτημένες αντιδράσεις, μακριά από την σημερινή μακαριότητα των Βρυξελλών…σε διαφορετική περίπτωση θα ψάχνει πολυθρόνα να κάτσει μεταξύ των ισχυρών του πλανήτη.
*Ο Μανώλης Χριστοδουλάκης είναι Γραμματέας της Κεντρικής Πολιτικής Επιτροπής του Κινήματος Αλλαγής
